Metabolik Sendrom

Metabolik sendrom insülin direnciyle başlayan abdominal obezite, glukoz intoleransı veya Tip 2 diyabet ve kardiyovasküler hastalıklarla kendini gösteren tehlikeli sistemik bir bozukluktur.

Metabolik sendrom karın çevresinin normalden daha geniş olması, hipertansiyon, kanda kolesterol ve açlık şekerinin yüksekliği ve iyi kolesterolün (HDL) düşüklüğüyle seyreden bir hastalıktır. Eğer erkeklerde karın çevresi 102 cm in, bayanlarda 88 cm üzerinde ise, kan basıncı 140/90 kolesterol, LDL 150’nin üstünde, HDL’nin 40’ın altında olması durumunda metabolik sendromunuz var demektir. Bu kriterlerden iki tane bile olması metabolik sendrom olarak kabul edilir.

Metabolik Sendrom Tanı Kriterleri

• İnsülin direnci
• Bozulmuş glukoz toleransı
• Aşikar diyabetes mellitus
• Ve aşağıdakilerden en az ikisi varsa risk kuvvetlenir:
• Hipertansiyon (kan basıncı>140/90 mmHg veya anti-hipertansif kullanıyor olmak)
• Dislipidemi (trigliserid düzeyi > 150 mg/dl)
• HDL düzeyi erkekte <35 mg/dl, kadında< 39 mg/dl)
• Abdominal obezite (VKİ > 30 kg/m2 veya bel/kalça oranı erkekte >1, kadında >0.90)
• İdrarla protein kaybı olması durumunda metabolik sendromdan söz edilir.

İnsülin Direnci

Sürekli tatlı yeme ihtiyacı, açlık halinde konsantrasyon güçlüğü, yemekten 3-4 saat sonra anormal acıkma ve gece tatlı yeme isteği insülin metabolizması bozukluğunu düşündürür.

Özellikle yağlanma bölgeniz karın bölgesiyse mutlaka bir endokrinoloji doktoruna görünün. Yağ dokusu ve insülin birbirlerini hiç sevmez. Vücutta yağ oranı arttıkça insülin değerleriyükselir. İnsülin değeri yükseldikçe karbonhidrat isteği artar. Kilo problemi olan insanların daha çok hamur işlerine düşkün olmasının nedeni budur.

İnsülin direnci; kanda insülin seviyesinin yüksek olmasına rağmen hücrelere bu insülinin etki edilmemesi halidir. İnsülin kan şekerini düşürür. Bunu hücre içine sokarak etkiler ve hücreler şekeri enerji olarak kullanır. İnsülin direnci durumunda hücreler kan şekerini kullanamaz.

İnsülin direnci kanda tespit edilir. Klinik pratikte en sık kullanılan yöntem HOMA formülüdür. Normal bireylerde HOMA değeri 2,7’den düşük olarak bildirilmektedir, 2,7’nin üzeri ise değişik derecelerde insülin direncini yansıtır. Şeker yüklemesi denilen oral glukoz testiyle de tespit edilir.

Genetik faktörler, ana rahminde yetersiz beslenme, hareketsizlik, obezite ve yaşın ilerlemesi insülin direncine neden olur. İnsülin direnci genelde karın obezitesi ve polikistik over sendromunda meydana gelir. İnsülin direnci ile ortaya çıkan kronik anovülasyon ve hiperandrojenizmle karakterizedir. Kadınlar erkeksi bir görüntü denilen hiperandrojenizm denilen erkekleşme görüntüsü oluşur.

%40 olguda bozulmuş glukoz toleransı veya aşikar diyabetes mellitus (DM) görülür. Glukoz intoleransı vardır yani şeker kanına vücudu hassastır.

Kanda serbest yağ asitleri olan trigliserdiler artar, kortizol seviyesinde de artış görünür. İnsülin direnci genelde hiper insülinemiyle birliktedir, fakat her zaman hiperglisemiyle birlikte seyretmez. Hiperglisemi, insülin direncinin ileri evresidir.

İnsülin direncinde hücrelerdeki insülin reseptörlerde bozukluklar tespit edilmiştir. Bu hastalarda akontozis denilen boyun ve sırtta ciltte kahverengi bir renk oluşur. Cilde renk veren pigmentin artışına bağlı koyulaşma ve dokusunda kadife gibi yumuşamayla seyreden cilt değişikliğidir.

İnsülin direnci şeker hastalığına yol açar. Ayrıca genellikle hipertansiyon durumu mevcuttur ve vücutta tuz tutarak ödem oluşturur.

En önemli tedavisi zayıflamaktır. Kilo kaybı bile metabolik sendromun tüm bileşenlerini kontrol altına alabilir. %7’lik kilo kaybı ile birlikte düzenli fizik aktivite 4 yıl içinde Tip 2 DM gelişme riski %50 azaltmaktadır.

• Karbonhidratlar total kalorinin %50-60’ını, proteinler ise ’ini oluşturmalıdır.
• Diyet 20-30 gram kadar lif içermelidir.
• Diyet önerilerine uyum için davranış tedavisi ve uzun süreli takip gerekir.

Kardiyovasküler Hastalıklar

Metabolik sendromda kanda trigliserit isimli yağ ve küçük -yoğun- LDL kolesterol yüksek, faydalı HDL kolesterol düşük iken zararlı LDL kolesterol genellikle artmamıştır. İnsülin direnci ilerleyip, kanda insülin seviyesi yükseldikçe trigliserit artmakta, HDL düşmektedir. Bu üçlü gelişimi kalp damar hastalığı riskini yükseltmektedir. Metabolik sendromlu hastalarda koroner kalp hastalığı riski üç kat artmıştır.

Yağlı Karaciğer Hastalıkları

Karaciğer yağlanması sorunu bu organda basit bir yağ birikiminden, karaciğer enzimlerinde artışa hatta siroza kadar uzanabilen bir seyir izlemektedir. Özellikle kilo fazlalığı sorunu obezite seviyesine ulaşanların %75’inde karaciğer yağlanması, %20-25’inde karaciğer fonksiyonlarında bozulma, %2’sinde siroz ortaya çıkabilmektedir. Adiponektin, yağ dokusundan salgılanan bir plazma proteinidir. Plazmadan glukoz, trigliserid ve serbest yağ asitlerinin temizlenmesini kolaylaştıran ayrıca karaciğerde de glukoz sentezinibaskılayan adiponektin obezlerde azalır. Abdominal obezitede karaciğere daha çok yağ asidi geçer ve karaciğerde trigliserid sentezi artar.

Sonuç olarak, birçok hastalığın oluşmasında rol oynayan obezite genel olarak ölüm riskini artırmaktadır. Bununla beraber metabolik sendromun kriterleri içerisinde olup erişkinlerde kalple ilgili hastalıkların riskinide artırmaktadır. Bu nedenle obezite ve metabolik sendromla ilgili durumlarda kalp ve kan damarlarıyla alakalı hastalıklara yaklaşım da oldukça önemlidir.

Polikistik Over

Genç kız ve kadınlar arasında adet düzensizlikleri, tüylenme, kilo fazlalığı her geçen gün artıyor. Polikistik over çok sayıda kist içeren yumurtalık demektir. Nedeni ise tam olarak bilinmemektedir. Vücutta androjenler (erkek hormonları) yüksek seviyeleri ile karakterize edilir. Androjen ile östrojenin arasındaki ilişkinin bozulması, sorunun başlangıç noktasıdır.

Bu seyrek veya uzun süreli adet dönemleri, aşırı yüz ve vücutta tüylenme, kilo alımı, akne, yağlı cilt, saç incelmesi ya da erkek-tipi kellik ve pelvik ağrı gibi belirtilere neden olabilir. Belirti ve bulgular bir bireyden diğerine farklılık eğilimindedir. Bu endokrin bozukluk insülin direnci, tip 2 diyabet, yüksek kan basıncı, yüksek kolesterol ve kalp hastalığı geliştirme riski ile ilişkilidir. Böylece, Polikistikover sendromu (PKOS) erken tanı son derece önemlidir. Henüz bu sorunun tedavisi olmamasına rağmen, kontrol edilebilir. Bazı basit doğal ilaçlar, ilaçlar ve yaşam tarzı değişiklikleri belirtileri yönetmenize yardımcı olabilir ve komplikasyonları azaltabilir.

Beslenme

Metabolik sendromda beslenme obezitede beslenmenin aynısıdır. Bu arada ortaya çıkan hastalıklarda, örneğin hipertansiyonda potasyumdan zengin (Antep fıstığı, ay çekirdeği, badem, balık, bamya, barbunya, börülce, bezelye, domates, hurma, ıspanak, incir, kahve, kayısı, kestane, kuru fasulye, mantar, mercimek, muz, nohut, üzüm) yemeleri önerilir. Burada önemli olan kilolu olanların yukarıdaki şekerli olan gıdalardan uzak durmalarıdır. Kuru yemişlerin de tuzlu olanlarından sakınmaları gerekir.

Metabolizma hızlandırıcı kırmızı acı biber, maydanoz, turpla beslenmeleri önerilir. Tuz ve tuzlu gıdalar yasaktır.

Günlük olarak belirlenen enerjinin –15’i proteinlerden gelmeli ve daha çok kaliteli protein kaynaklarından yararlanılmalıdır. Toplam proteinin %30-40 kadarı, B12 vitamini gereksinmesini karşılamak için hayvansal kaynaklardan karşılanmalıdır. Proteinlerin yeterli miktarda alınması; tokluk hissi sağlamaları, yağsız vücut kütlesinin korunması ve doku yapımındaki olumlu etkileri nedeniyle önemlidir.

Yağlar uzun süre tok kalmamızı sağladığı için yağları çok kısmamamız lazım. Ayrıca yağda eriyen A, D, E, K grubu vitaminlerin vücutta kullanılması açısından yağ önemlidir. Yağ miktarının yanı sıra kullanılacak türde önemlidir.

Temel yağınız zeytinyağı olmalı. Çorba, sebze, kurubaklagil yemeklerinize sadece zeytinyağını kullanın. Zeytinyağı bulamıyorsanız fındık yağını tercih edin.

Mutfakta sağlıklı yağ içeren ceviz, badem, fındık, kabak çekirdeği, susam ve keten tohumuna yer açın. Atıştırırken ya da salatalara bu sağlık dolu yağları içeren yiyeceklerden kullanın.

Bitkisel Destek

• Yeşil çay
• Zerdeçal
• Tarçın