(03 Mayıs 2010 tarihinde www.sabah.com.tr sitesinde yayınlanmıştır)

Son dönemde obezite sorununun yüzde 40'lardan 70'lere çıktığını belirten Prof. Dr. Ziya Mocan, sağlıklı yemek yeme alışkanlığının çocukluktan başladığını söylüyor. Mocan, 'Obezlerin büyük bölümü ekşi sevmez..

Ümraniye Eğitim ve Araştırma Hastanesi Metabolizma Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ziya Mocan, çocuk beslenmesiyle ilgili sorularımızı yanıtladı.

Doğum kiloları, ileriki yaşlar için bir gösterge midir?

Kilo, hayatın diğer dönemlerinde olduğu gibi hamilelik döneminde de çok önemlidir. Bir çocuk, anne karnında iyi beslenmezse ileride obez olma ihtimali artar. Hamilelikte de, annenin çok kilo almaması, protein yönünden zengin bir diyet yapması gerekir. Özellikle yeşillikler, folik asit için önemlidir. Anne sütünün, bir sene boyunca alınması da büyük önem taşır. Anne sütü alan çocukların, mama ile beslenen çocuklara göre normal kiloda olduğu görülür. Çocukluk döneminde beslenmeyenler, ileriki yaşta obezlik sorunuyla karşı karşıya kalır.

Vücut, açlığa alışık mı?

İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra, kitleler açlığa mahkum olunca, vucütlar da bu açlığa alıştı. Vücut fazla gıdaya kavuşunca obezite şiddeti bir anda arttı. Aynı durum, Doğu Avrupa ülkelerinde de tekrarlandı. Uzun süre yeterli derecede besin alamayan vücut dokuları, bir anda refaha kavuşunca obezite baş gösterdi. Şu anda dünyada obezitenin en fazla görüldüğü yer burası...

KİLO AİLEDEN MİRAS

Anne-babası kilolu olan çocuk mutlaka kilolu mu olur?

Evet. Genetik faktörler çok önemli.... Genetiğin obeziteye etkisi son dönemde yüzde 40'lardan yüzde 70'lere kadar çıktı. Yani anne ve babası kilolu olanların, kilolu olma riski çok yüksek. Bu durum, aynı yumurta ikizlerinde de baş gösteriyor. Evlat edinilen çocuklar ise biyolojik anne-babalarına benziyor. Bir ailede kilo sorunu varsa, doğuştan itibaren kiloya dikkat edilmesi gerekiyor.

Çocukken alınan kilolar kalıcı mıdır?

Çocukken alınan kilolar, eğer ergenlik çağını da böyle geçirirse kalıcıdır. Kilo verilmesi gerekir.

Mutlu çocuk kilolu mu olur?

Hastalar geldiğinde mutlaka aile ortamları sorulur. Mutluluk ya da mutsuzluk, çocuğa kilo aldırabilir. Çocuk, anne-baba kavgalarından sonra stresini gidermek için yemek yemeyi öğrendiyse artık işi zor demektir. Mutluluğu, yemekle ifade etmeye başlayan çocuğa, diyet yaptırmak için psikologlarla çalışmak gerekir. Sorunlu aile ortamında büyüyen çocuklar, genellikle obez olurlar. Aile mutluluğu olmayan veya anne-babası ayrılmış çocuklarda obezite daha fazla oluyor.

Çocuğa 'yeme' demek doğru mu?

Çocuğa 'yemek yeme' denmez. Çocuğa uygun şeyi yemesi önerilmelidir. Minikler, diş fırçalama alışkanlığına başladıkları anda birtakım tatlarla da tanışmaları gerekir. Çocuğun bir eline diş fırçası veriliyorsa, öbür eline de portakal verilmelidir. Bu arada çocukların ekşi tadı sevmeleri de önemlidir. Çünkü obezlerin büyük bölümü ekşi sevmez. Ekşi gıdayı sevmeyen çocuk, tatlıya düşkün olur ve obez olma riski artar. Çocuklara ekşiyi sevdirmek lazım. Ebeveynler ekşi tatları keşfedip, çocukları bu şekilde yönlendirmelidir.

Zeka seviyesi ile çocuk kilosu arasında ilişki var mı, yoksa bu durum bir abartı mı?

Abartı... Çocukların kiloları değişebilir. Zeka seviyesi düşük olanlar için kilolu ya da zayıf demek doğru değildir.

Çocuklarınızı zihin açıcı gıdalarla besleyin!

Sabahları kahvaltıda havuç, portakal, kayısı ve ananas karışımı meyve suları çocuğunuzun zihninin açılmasını sağlayacaktır.

  • Günde beş tane ceviz ve bir avuç fındık zihinsel performansı artırır.
  • C vitamininden zengin beslenmek, konsantrasyonu artırır. Bol bol kivi, ananas ve limon tüketilmeli.
  • Karbonhidratlı yiyecekleri proteinli yiyeceklerle karıştırmayı unutmayın. Böylece hem protein hem de karbonhidrat, zihin açıklığı sağlar. Yani et ile pilavı, yoğurt ile makarnayı ya da peynir ile makarnayı birlikte tüketmesini isteyin.
  • Balık içerdiği (n-3) ve (n-6) yağ asitlerinden zengin olduğundan zihin açıcı özelliğe sahiptir. Çocuklara ve gençlere çok iyi gelir.
  • Bu arada kırmızı et de içerdiği zengin demir sayesinde konsantrasyonu arttırma özelliğine sahiptir.

İŞTAHSIZ GENÇLER YEMEKTE SU İÇMESİN

İştahsız çocuğa vitamin vermek doğru mu?

Verilebilir. Özellikle B vitamini iştahı artırır. İştahsız çocuğa içeceği suyu yemek öncesinde vermek ve yemek arasında su içmesini önlemek de önemlidir. Böylece midesini şişirmesini önlemiş olursunuz. Ayrıca çocuğa, her şeyin bilincindeki büyük bir insan gibi davranmak da büyük önem taşır. Canı, çok zararlı bir şey istediği zaman onunla konuşmak, ikna olmasını sağlayabilir. Önüne yasaklar koymak doğru değildir. Çocuğu sevdiği gıdalarla beslemek, favorisi olan bir yemeği direkt önüne sunmak da beslenmesi bakımından yarar sağlar. Protein yönünden zengin gıdalar yemesi de sağlığı için önemlidir.

BOYA GİDER BAHANESİ!

Çocuklar belli bir süre kilo alıp sonra boya giderler mi?

Eşit oranda giderler. 'Çocuğum şu anda kilo aldı. Ama sonra boya gidecek' demek ailelerinin kendince bulduğu bir bahanedir. Boya gidecek diye çocukların kilo almalarına göz yummamak gerekir.

Çocuk giderek şişmanlıyorsa sizce ne yapmalı?

Mutlaka bir yardım almak gerekir. Küçük bir çocuk için, çocuk hekiminden destek almak önemlidir.

SOFRA AYNI, YEMEK FARKLI OLSUN

Çocuklar, ebeveynlerinin diyetini uygulayabilirler mi?

Hayır. Çocukların diyeti, biraz daha farklıdır. Anne ve babanın diyeti, her zaman çocuğa uymayabilir. Mesela; çocuklar yumurta beyazından yapılmış her türlü tatlıyı yiyebilir. Meyve yemesi de önemlidir. Ancak sırf tatlıyla beslenmesi, çocuğa zarar verir. Bu nedenle bir aile; sofraya oturacaksa anne, baba ve çocuğun aynı şeyleri yemesi çok doğru değildir. Çocukların yiyecekleri protein ağırlıklı olmalıdır. Anne ve babalar, çocuklarla aynı sofraya oturabilir ama çocukların mönüleri daha özeldir. Karbonhidratlara, mercimek, nohut ve baklagillere ağırlık verilmesi gerekir.

UYUYAN KİLO ALMAZ

Çocukların yaşam şekli kilolarını nasıl etkiliyor?

Bilim adamları çocuklarda uykusuzluk ile obezite arasındaki ilişkiyi bir araştırmayla inceledi. Ortaya çıkan sonuç bir hayli ilginçti. Büyüme hormonu seviyesi arttığı zaman, yağ hücrelerinin yıkımı daha fazla oluyordu. Büyüme hormonu, vücudu daha fazla etkilediğinde çocuk, kilo almıyordu. Büyüme hormonunu artıran nedenlerin başında ise uyku geliyor. Uyku, büyüme hormonunu artırıyor. İyi uyuyan çocuk, kilo almıyor.